ΑΡΙΣΤΑΡΧΟΣ Ο ΣΑΜΙΟΣ

Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος (3ος αι. π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας αστρονόμος και μαθηματικός, γνωστός κυρίως για την ηλιοκεντρική θεωρία του — μια από τις πιο ριζοσπαστικές ιδέες στην ιστορία της επιστήμης.

Παρακάτω συνοψίζεται η «φιλοσοφία» ή καλύτερα η κοσμολογική και επιστημονική σκέψη του:
1. Ηλιοκεντρικό Σύστημα
Ο Αρίσταρχος ήταν ο πρώτος στην ιστορία που πρότεινε με σαφήνεια ότι αντί ο ουρανός να «κινείται γύρω μας», είναι η Γη που κινείται. Αυτό αποτελούσε μια βαθιά φιλοσοφική ανατροπή. Η ιδέα αυτή ήταν αιώνες μπροστά από την εποχή της — επανεμφανίστηκε αργότερα με τον Κοπέρνικο.

2. Κοσμικές Αποστάσεις και Μεγέθη
Σε ένα σωζόμενο έργο του, Περί μεγεθών και αποστημάτων, υπολόγισε, αν και οι αριθμητικές τιμές του δεν ήταν πάντα ακριβείς (λόγω έλλειψης τεχνολογίας), η μεθοδολογία του ήταν εξαιρετικά προχωρημένη, χρησιμοποίησε γεωμετρία και παρατήρηση, όχι μύθο ή υπόθεση.

3. Φιλοσοφικές Διαστάσεις της Σκέψης του
Η «φιλοσοφία» του Αρίσταρχου δεν ήταν αφηρημένη αλλά επιστημονική-ορθολογική. Εμπιστοσύνη στη γεωμετρία και τη μέτρηση. Πίστευε ότι οι ουράνιες αλήθειες μπορούν να βρεθούν με λογισμό και παρατήρηση, όχι με παραδοσιακές αντιλήψεις.
α. Ριζοσπαστική αμφισβήτηση της καθεστηκυίας κοσμολογίας
Αμφισβήτησε την Αριστοτελική και Πτολεμαϊκή Γεωκεντρική αντίληψη. Αυτό είχε και φιλοσοφική διάσταση: ο άνθρωπος δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος.
β. Πρώιμη ιδέα της απειρότητας
Αν η Γη κινείται και δεν αντιλαμβανόμαστε την κίνησή της, τότε το σύμπαν πρέπει να είναι τεράστιο, πολύ μεγαλύτερο απ’ όσο νόμιζαν. Αυτή είναι μια φιλοσοφική σύλληψη για την κοσμική κλίμακα.

4. Υποδοχή της θεωρίας του
Οι σύγχρονοί του δεν αποδέχτηκαν την ηλιοκεντρική θεωρία. Ο Στωικός Κλεάνθης μάλιστα πρότεινε ότι ο Αρίσταρχος έπρεπε να κατηγορηθεί για ασέβεια, επειδή «μετέθεσε το κέντρο του κόσμου».

Συμπέρασμα
Η φιλοσοφία του Αρίσταρχου είναι η πρώτη συνεκτική ηλιοκεντρική θεώρηση του κόσμου και άνοιξε τον δρόμο για την επανάσταση της νεότερης αστρονομίας.