ΣΠΕΥΣΙΠΠΟΣ

Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος, σχολάρχης της Πλατωνικής Ακαδημίας μετά τον θάνατο του Πλάτωνος (347 π.Χ.). Ο Σπεύσιππος, ανιψιός και μαθητής του Πλάτωνος, τον είχε συνοδεύσει στο ταξίδι του στη Σικελία το 361 π.Χ. Ήταν επίσης υπέρμαχος του προσεταιρισμού, εκ μέρους του θείου του, των πολιτικών προσωπικοτήτων, συμπεριλαμβανομένου του Διονυσίου Β΄ των Συρακουσών.

Από τα φιλοσοφικά κείμενα του Σπευσίππου διασώζονται ορισμένα αποσπάσματα, αναφορές του σε άλλους συγγραφείς και κυρίως ένα εκτεταμένο τμήμα του έργου του περί των Πυθαγορείων αριθμών. Όπως πολλοί σύγχρονοί του και άμεσοι διάδοχοί του στην νεοσύστατη Ακαδημία, ο Σπεύσιππος έδωσε έμφαση στη σημασία των αριθμών και των αριθμητικών συνδυασμών και μείωσε τη σημασία των ιδεών. Στο απόσπασμα, για παράδειγμα, από το περί αριθμών έργο του εξηγείται η ειδική σημασία - προερχόμενη από την «τελειότητά» του - του αριθμού δέκα.

Σύμφωνα με τα αναφερόμενα από τον Αριστοτέλη, τα οποία όμως συχνά κρίνονται ως ανακριβή στα σημεία που αναφέρονται στον Πλάτωνα, ο Σπέυσιππος υιοθέτησε το πλατωνικό δόγμα σύμφωνα με το οποίο το σύνολο των πραγμάτων προέρχεται αχρονικά από δύο αντίθετες αρχές, το «Εν» και την απροσδιόριστη «δυάδα» ως αρχές του καλού και του κακού αντίστοιχα. Ο Σπεύσιππος πάντως αρνιόταν την απόδοση σ' αυτά ηθικών αξιών. Οργάνωσε την πραγματικότητα χρησιμοποιώντας αριθμητικούς όρους, σε δέκα προοδευτικά αποπνευματούμενες σφαίρες. Μεταξύ των σφαιρών των πραγματικών αριθμών («μαθηματικών») και αυτών του σώματος («αισθητών») τοποθέτησε τη σφαίρα της ψυχής, της οποίας όλα τα τμήματα θεωρούσε αθάνατα. Ο Αριστοτέλης ασκεί έντονη κριτική στον Σπεύσιππο, το «Όμοια» όμως του Σπευσίππου (μια συγκριτική μελέτη φυσιολογίας φυτών και ζώων) συγκρίνεται επάξια με το Περί ζώων ιστορίαι του ίδιου του Αριστοτέλη, και πιθανότατα ανακλά την άποψη του Σπευσίππου ότι τίποτα δεν είναι δυνατόν να οριστεί αν δεν οριστούν ταυτοχρόνως τα πάντα, γιατί η ταξινόμηση και ο ορισμός συνδέονται άμεσα.