ΗΡΑΚΛΕΙΔΗΣ

Γόνος πλούσιας και επιφανούς οικογένειας, άφησε τη γενέτειρά του για να σπουδάσει φιλοσοφία στην Αθήνα. Υπήρξε μαθητής διαδοχικά του Σπευσίππου, του Πλάτωνος (τον οποίο αντικατέστησε στη διεύθυνση της σχολής κατά το δεύτερο ταξίδι του στη Σικελία), του Αριστοτέλη και των Πυθαγορείων. Ταξίδευσε στην Κολοφώνα, στην Κέα, στην Πελοπόννησο και στη Σικελία. Μετά τον θάνατο του Σπευσίππου το 338 π.Χ., αφού απέτυχε να εκλεγεί διευθυντής της Ακαδημίας, επέστρεψε στην πατρίδα του, όπου ίδρυσε σχολή- ο γιός του Ευθύφρων και ο Διονύσιος Μεταθεμένος υπήρξαν ίσως μαθητές του.

Ο πολυτελής τρόπος ένδυσής του και η τρυφηλή ζωή του προκάλεσαν τα σκωπτικα σχόλια των Αθηναίων και του Αντιφάνη. Χαρακτηριστικά της φιλοδοξίας και της ματαιοδοξίας του είναι δύο ανέκδοτα που παραδίδονται στον βίο του από τον Διογένη τον Λαέρτιο. Σύμφωνα με το πρώτο, αφού κρύφτηκε, διέδωσε ότι πέθανε και αντικατέστησε το πτώμα του με δράκοντα, για να φανεί ότι πήγε στους θεούς. Το τέχνασμά του όμως αποκαλύφθηκε, όπως συνέβη και με το δεύτερο. Αυτήν τη φορά διέφθειρε με χρήματα τους θεωρούς της πόλης του, που είχε στείλει στο μαντείο των Δελφών για να ζητήσουν τρόπο αντιμετώπισης του λοιμού στην Ηράκλεια. Σε αντάλλαγμα τους ζήτησε να αναγγείλουν ότι θα έπαυε ο λοιμός, εάν στεφανωνόταν ο Ηρακλείδης με χρυσό στεφάνι και εάν μετά τον θάνατό του ανακηρυσσόταν ήρωας. Οι Ηρακλειώτες θέλησαν να εκτελέσουν τον χρησμό, αλλά η θεία δίκη τιμώρησε τους ασεβείς. Έτσι, ο Ηρακλείδης πέθανε την ώρα της στέψης του στο θέατρο, η Πυθία δέχτηκε θανατηφόρο δάγκωμα δράκοντα και οι θεωροί λιθοβολήθηκαν.

Ο Ηρακλείδης ασχολήθηκε με όλους τους τομείς του επιστητού και έγραψε μεγάλο αριθμό έργων για διάφορους επιστημονικούς κλάδους, από τα οποία ελάχιστα αποσπάσματα σώζονται. Πολλά από τα συγγράμματά του ήταν διάλογοι. Συνδυάζουν σοβαρές επιστημονικές αναζητήσεις και φανταστικά στοιχεία. Διάσημα ιστορικά πρόσωπα- και κυρίως πολλά- συζητούν. Σκηνές τοποθετούνται στο παρελθόν, αλλά κινούνται στον χρόνο με θαυμαστή πειστικότητα. Θαύματα και αινιγματικές καταστάσεις καλούνται ως μαρτυρίες ισχυρισμών που αφορούν σε μεταφυσικές και πνευματιστικές περιοχές. Οι διάλογοι είχαν προοίμια, όπου ο Ηρακλείδης τοποθετεί τα δρώμενα στον χρόνο και διηγείται προσωπικά του θέματα.

Τα πολύπλευρα ενδιαφέροντά του και οι πολλές του γνώσεις τον ανέδειξαν σε χαλκέντερο συγγραφέα αλλά ζημίωσαν την κριτική του ικανότητα. Ερανιζόταν πληροφορίες από διάφορες και αντιφατικές πηγές και τις συνέθετε στις πραγματείες του χωρίς έλεγχο. Θεωρούσε θεό άλλοτε τον ίδιο τον κόσμο και άλλοτε τη διάνοια. Πίστευε πως η ψυχή ήταν «αιθέριον σώμα και φωτοειδές». Δεχόταν τη θεωρία των ατόμων του Δημοκρίτου, από τη σύνθεση των οποίων πίστευε ότι δημιούργησε τον κόσμο ο θεός. Για τον διανοητή, ο κόσμος δεν είχε τέλος και οι πλανήτες ήταν θεότητες κινούμενες γύρω από τη γή, η οποία στρεφόταν γύρω από τον άξονά της από Δυσμάς προς Ανατολάς.
Ο Ηρακλείδης ήταν φύση ανήσυχη, ερευνητική, στοχαστική και ευφάνταστη. Είχε έρωτα για τη γνώση και ίσως υπήρξε ένας από τους πολυμαθέστερους φιλοσόφους, ένας «Παράκελσος της Αρχαιότητας».